Yunanistan 2017

İstanbul'dan Batı Trakya'ya

Otobüsümüz, İstanbul’dan Silivri, Tekirdağ, Keşan yolunu izleyerek İpsala sınır kapısına doğru ilerliyor. Pasaport ve gümrük işlemlerinin ardından, Dedeağaç, İskeçe, Kavala yolunu izleyerek 1900’lerde kalabalık bir Türk nüfusunu barındırmış olan Batı Trakya’ya geçeceğiz.

Yunanistan’da ilk durağımız Kavala sonraki durağımız Selanik olacak. Rehberimiz, Çimen Filiz Paşa ve Akile Çevik daha başvuru aşamasında uyarmıştı: “Pasaportunuzda KKTC damgası varsa Yunanistan’a giriş yapamıyorsunuz!”

Bu konuda, tur şirketinin titiz davranmasının, üst üste birkaç uyarı yapılmasının nedenini gümrük kapısında anlıyoruz. Titiz bir incelemeden geçiyor otobüsümüz fakat bir engelle karşılaşmadan, fire vermeden Yunanistan topraklarına adım atıyoruz. Bu ayrıntıyı asla unutamayacağız: KKTC ile herhangi bir ilişkiniz varsa Atanızın doğduğu Selanik’e, türkülerini ezbere bildiğiniz, beş yüz yıl Türklerin vatan bildiği topraklara adım atamıyorsunuz. 

Gezinin henüz başında turizme siyasetin gölgesi düşüyor. Resmi adı “Helenik Demokrasisi” olan, alfabesi farklı, dili farklı, bir komşu ülkeye adım attığınızı hissediyorsunuz.

Avrupa Birliği üyesi komşumuz Yunanistan’a gitmek için vize alma zorunluluğu var; fakat vize engelini aşarak Yunanistan’ı gezen Türk turist sayısının oldukça kabarık olduğunu gördük, hatta şaşırdık. Yunanistan’ın Resmi İstatistik Kurumu (Hellenic Statistical Authority) verilerine göre 2016 yılında yaklaşık bir milyon iki yüz bin Türk turist Yunanistan’da tatil yapmış (1). Bu yıl ise sayının iki milyona yaklaşacağı beklentisi medyada dillendiriliyor (2).

Yunanistan’ın turizmine bu kadar büyük bir katkı sunduğumuzu acaba kaç Türk vatandaşı biliyor. “Kocacık Belgeseli”ni Kocacık’ta izlemek için yola düşen otobüsümüzde benim gibi ilk kez yurt dışına çıkanlar çoğunluktaydı. Gezi süresince Türk medyasının ve turizm şirketlerinin bu gezileri kolaylaştırıcı tavırlarını düşünmeden edemedik.

Yunanistan’ın tarihine, kültürüne sahip çıktığını her adımda hissettiren en önemli gösterge, Yunancanın, Yunan alfabesinin egemenliği. 

Antik çağ Yunancasını temel alan Yunanca, Yunan alfabesiyle yazılıyor ve yaklaşık dört bin yıllık geçmişe sahip. Uzun tarihi geçmişini yansıtan tarihi eserleri, Antik çağa kadar uzanıyor. Helenistik çağdan, Roma, Bizans döneminden ve Osmanlı döneminden tarihi yapılar yan yana. 

Sokaklarda, dükkan tabelalarında Yunanca’nın, eğlence yerlerinde ise Yunan müziğinin saltanatı sürüyor. Elinizde olmadan ulusal bilinçlerine saygı duyuyorsunuz.

Kavala'da Türk İzleri

İpsala sınır kapısından yaklaşık 170 kilometre uzaklıkta bir sahil şehri olan Kavala’da, özellikle Eski şehir’de, Osmanlı döneminden(1387-1912) kalma eserler buluyoruz: Türk evleri, Kavalalı Mehmet Ali Paşa İmarethanesi ve evi gibi... 

Kentin simgelerinden biri olan Su Kemerleri, Kanuni döneminden kalma. Kavala’nın Anadolu’daki Türk şehirlerine ne kadar benzediğini zaman zaman düşünmeden edemedik.

Selanik Selanik...

Kavala’dan Selanik’e hareket ediyoruz. Çevremizde ne çok Selanik göçmeni var... 

Atamızın doğduğu şehir...

Türk edebiyatının dünyaca ünlü ozanı Nazım Hikmet, Atamızın manevi kızlarından Afet İnan, Cumhuriyet Gazetesi’ye özdeşleşen İlhan Selçuk, Necati Cumalı, Oktay Sinanoğlu, Şeyh Bedrettin, Hasan Tahsin Selanik, doğumlu ünlülerin sadece bir bölümü. 

Kentin sembolü Beyaz Kule’yi, camileri, hamamları, Osmanlı pazarını gezerken rehberin açıklamalarını kaçırmamaya çalışıyoruz. 

İki bin yılı aşan tarihiyle Roma, Bizans ve Osmanlı döneminden kalma pek çok yapı ve tarihi eser yan yana Selanik’te. Birçok farklı kültüre mensup insanın bir arada refah içinde yaşadığı Selanik geçmişte olduğu gibi bugün de kültür şehri olma özelliğini koruyor. Müzelerinin sayısı oldukça kabarık. Balkanların en büyük üniversitesi olan Aristoteles Üniversitesi Selanik’te.

Doğal olarak Atatürk’ün doğduğu evi görmek için sabırsızlanıyoruz. Günümüzde müze işlevi gören bu üç katlı büyükçe evin avlusunda bulunmak heyecan verici (3). Mustafa Kemal’in çocukluğunu yaşadığı, Şemsi Efendi İlkokulu’na başladığı ev. 

Selanik Askeri Rüsdiyesi’nde, Manastır Askeri İdadisi’nde, İstanbul’da Harp Okulu’nda okurken tatillerini bu evde geçirmiş. Genç Mustafa Kemal’in ilk gençlik yıllarını yaşadığı, askeri okuldaki arkadaşlarıyla birçok siyasi toplantılar yaptığı ev burası. 

Aile, Balkan Savaşları başlayıncaya kadar kesintili olarak bu evde yaşamış. Bu güzel coğrafyada yaşanacak ırkçı ve dinsel boğazlaşmaların ayak seslerini çok önceden gören, Anadolu’ya emperyalizmi gömen bu büyük devrimcinin yaşadığı şehre duyduğu özlemi, Rumeli türküleriyle dile getirdiğini bu evde daha iyi anlıyoruz:

“Selanik Selanik viran olasın, taşını topracığını seller alasın”

Turizm Geliri Birinci Sırada

On bir milyon nüfuslu bir Avrupa Birliği ülkesi olan komşumuzun turizm gelirinin birinci sırada, denizcilik gelirlerinin ise ikinci sırada olduğunu öğrenince içimize bir hüzün dalgası yayılıyor.

Denizcilikten söz açılınca bir gölge daha düşüyor gezimize: Kıyılarının uzunluğu on beş bin kilometre olan ve dünyanın en büyük ticaret filolarından birine sahip olduğu söylenen Yunanistan’ın işgal ettiği Ege adaları aklımıza düşüyor. 

Bin sekiz yüz* civarında adası olan komşumuzun, bazı kaynaklara göre 152 Ege adasını işgali (4), hatta silahlandırması, Kıbrıs’ta tek devlet dayatmaları, KKTC’yi görmezden gelmesi… Cem Gürdeniz’in de yazdığı gibi, “Yunanistan’ın hırsı yeteneklerinin çok önünde.” (5)

Balkan coğrafyasını çok iyi bilen rehberimizin verdiği bilgiler, kaygılarımızı çoğaltıyor: 

Yunanistan’ın laik bir ülke olmadığı, Yunan Ortadoks Kilisesi’nin ülke politikalarında çok etkili olduğu, çocuklara, genelde, Hıristiyan Ortadoks isimleriyle Yunan mitolojisinden isimler verildiği anlatılınca, Kıbrıs’ta yakın geçmişte yaşananlar şimşek hızıyla belleğimizde canlanıyor: Kıbrıs Rum Ortadoks Kilisesi Başpiskoposu olan Makaryos’un Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı olmasını (1960-1963), 1974’te Yunanistan’daki Albaylar cuntasının Makaryos’a karşı düzenlediği darbenin ardından adanın Yunanistan’a bağlanmasını, Nikos Sampson’un darbesini, katliamları, 20 Temmuz 1974 Barış Harekatı’nı ve Kıbrıs’ta yaşananları anımsıyoruz. 

Ya 20 Temmuz’da Türk ordusu Kıbrıs’a müdahale etmeseydi! Köklü bir edebiyata sahip Yunan halkının torunlarının! yirminci yüzyılın son çeyreğinde Kıbrıs’ta giriştiği katliamları anlamak mümkün değil.

Yunan Edebiyatı

Yunanistan gezimizde, etkileri günümüze kadar uzanan zengin Yunan Edebiyatının büyük sanatçılarını hemen her fırsatta anımsıyoruz: Örneğin hakkında kırk bin kitap yazılan, İlyada ve Odisseia destanlarını, İlyada’da anlatılanların tümünü belleğinde tutan Homeros’u… 

İlyada, Azra Erhat’ın deyişiyle “ Homeros adında Anadolulu bir ozanın MÖ dokuzuncu yüzyıl sularında yarattığı bir destandır.” 

MÖ 1200’lerde yaşanan Troya Savaşı’nı anlatır. Bu savaş bir bakıma batı-doğu, Avrupa-Asya çatışmasıdır.

Destan, “Söyle tanrıça, Peleusoğlu Akhilleus’un öfkesini söyle” dizesiyle başlar, yenilen ve yerle bir edilen Troya’ya, vatanını savunurken Akhilleus tarafından öldürülen kahraman Hektor’a yakılan ağıtla biter. 

Homeros, Anadolu coğrafyasının çok iyi bildiği gezgin ozanlar kuşağından biridir. Savaşın galiplerine anlattığı bu destanlarda mitolojiden askerliğe, gemicilikten hekimliğe kadar birçok konuda bilgi vardır. Yunanlılar için adeta kutsal bir kitaptır.

Dünya edebiyatına kazandırdığı ilkler önemlidir Yunan Edebiyatının: Didaktik şiirin öncüsü Aisopos, lirik şiirin öncüsü Sappho, tarihin babası kabul edilen yurttaşımız Halikarnaslı Heredotos, felsefede Sokrates ve Eflatun eserleriyle hala yaşıyor.

Yunan tiyatrosu konularını her ne kadar mitolojiden alsa da evrensel insanı anlatır. İnsanın egemen güçlerle, törelerle çatışmalarını, acılarını anlatır. Her çağda insanına söyleyecek sözü vardır.

Yunan tragedya ve komedya yazarlarının 2500 yıl önce yarattıkları kahramanlar, ele aldığı insanlık değerleri bugünün insanına ulaşabiliyor. Örneğin, Euripides, Troyalı Kadınlar’da savaşı sorgular. Savaşı kaybeden Truva’da tüm erkeklerin öldürülmesinden sonra kadınların ganimet olarak gemilerle Yunanistan’a götürülerek, galip ordunun askerlerine dağıtılması, tecavüzler anlatılır. Kadınlara yakılmış bir ağıttır Troyalı kadınlar…

Antigone’da ise Sophokles, krala kafa tutan, direnen bir kadın kahraman yaratmıştır. Bu ilginç konuyu yirminci yüzyılda bir başka yazar Jean Anouilh de işleyecektir. 

Kral Oidipus, Elektra, İphigenia, Andromache, Eşek Arıları, Yargıçlar, Kurbağalar, dünya tiyatrolarında hala sahneye konan klasikleşmiş tiyatro eserleridir.

Savaş ve Göçler

Savaş, insanların ve ülkelerin hayatında kırılma noktası… Her savaş ölüm yıkım yanında göç dalgası da getiriyor.

Bir yanda Yunanistan’da doğan Türkiye’ye göç eden Türkler; bir yanda Türkiye’de doğan Yunanistan’a göç eden Rumlar. Bunlardan birisini kazandığı ödülle tanıyoruz: Benden Selam Söyle Anadolu’ya adlı eseriyle Türk Yunan Dostluk Ödülü’nü kazanan Dido Sotiriyu.

Ege'de Turizmin Kaymağını Yiyen Ülke

Yunanistan ve Türkiye… Doğasıyla, deniziyle tarihi eserleriyle kültürüyle ikiz kardeş kadar birbirine benzeyen, coğrafyanın komşuluğa mahkum ettiği bu iki ülkeden turizmin kaymağını Yunanistan yiyor; oysa Anadolu, Yunan kültürünün de anası. 

Yunan mitolojisindeki tanrıların çoğu Anadolu’dan, Hititlerden alınma. 

Yunan efsanelerinin birçoğu Anadolu’da geçer. 

Anadolu’da, bir kültür ve hazinesinin üzerinde yaşadığının farkında olmayan vatandaşlarımız yok değil, fakat kültürü, uygarlığı Anadolu’dan başka coğrafyalarda arayan okumuşlara ne demeli? 

Okullarımız, gelecekte vatanımızı, tarihsel, doğal, kültürel zenginlikleriyle tanıtacak, uygulamalı coğrafya derslerine kavuşur mu? 

Ülkesinin zenginliklerinin bilincine varmış, özgüveni yüksek gençlerin elinde ülkemiz bir turizm cennetine döner mi, Yunanistan gibi nüfusunun iki katı turisti ağırlar mı? Şimdilerde kestirmek güç, fakat hayali bile güzel.

Yunanistan’ın Tok Satıcıları

Yunanistan’da alışveriş Euro ile yapılıyor. Yunan satıcılar, asla indirim yapmaya yanaşmıyor. Bir ülkeye nüfusunun iki katı turist gelince satıcılar da tok satıcı olmakta haklı elbette.

Yunanistan’da büyük imparatorlukların izlerini gördük. 

Bu geniş coğrafya için en tehlikeli bomba dün olduğu gibi bugün de etnik ve dinsel ayrımcılık. 

Çeşitli nedenlerle yüzyıllardır yurdundan, yuvasından çok uzaklara savrulan insanların acıları, ağıtları Rumeli türkülerinde hala yaşıyor. 

Emperyalizmin elini çektiği, etnik ve dinsel politikalardan arınmış Ege Denizi hayaliyle ve kulağımızda Atamızın en sevdiği Selanik türküleriyle Yunanistan’dan ayrılıyoruz:

“Vardar Ovası, Vardar Ovası,
Kazanamadım sıla parası”

*Amiral Cem Gürdeniz, Kaynak:Türk Deniz Kuvvetleri, Seyir Hidrofrafi ve Oşinografi Dai.

(1) http://www.turizmaktuel.com/haber/turk-turist-yunanistan-a-akti

(2) http://www.ensonhaber.com/yunanistana-2-milyon-turk-turist.html

(3) http://ataturk.net/ata/selanik.html

(4) http://www.ulusal.com.tr/gundem/hukumetin-gizledigi-skandali-vatan-partisi-acikladi-16-degil-152-adamiz-isgal-altinda-h55202.html

(5) https://www.aydinlik.com.tr/kose-yazilari/cem-gurdeniz/2017-mart/yunanistan-in-hirsi-yeteneklerinin-cok-onunde